Hình ảnh những cồn đất nổi lên giữa sông nước đã trở thành một biểu tượng đặc trưng của miền Tây Nam Bộ. Được hình thành từ sự bồi đắp phù sa của các con sông lớn, những cồn đất này vừa mang lại giá trị kinh tế vừa đồng thời là nơi lưu giữ những nét đẹp văn hóa truyền thống. Trong đó, đám giỗ bền cồn là một minh chứng rõ nét cho sự giao thoa giữa đời sống vật chất và tinh thần của người dân miền Tây. Nghi thức, ẩm thực và không khí đặc biệt của những đám giỗ góp phần tạo nên bản sắc văn hóa độc đáo cho vùng đất này.
Tham khảo: Tour Miệt Vườn Sinh Thái Cồn Sơn ½ Ngày
Cồn là gì?
“Cồn” là một thuật ngữ địa lý thường được sử dụng để chỉ những đảo nhỏ hình thành tự nhiên trên sông, phổ biến ở các vùng đồng bằng sông nước như miền Tây Nam Bộ, Việt Nam. Quá trình hình thành cồn chủ yếu là do sự bồi đắp phù sa của dòng sông qua thời gian dài. Các hạt đất, cát cùng vật chất hữu cơ theo dòng nước di chuyển và lắng đọng lại tại những vị trí nhất định, dần dần tạo nên những mảnh đất nổi giữa sông. Cồn thường có diện tích tương đối nhỏ, dao động từ vài hecta trở xuống, với hình dạng và kích thước đa dạng. Đặc điểm chung của cồn là địa hình bằng phẳng, đất đai màu mỡ, thường được bao phủ bởi thảm thực vật phong phú, chủ yếu là các loại cây ăn quả thường thấy của vùng nhiệt đới.
Cồn phân bố rộng khắp ở các tỉnh miền Tây Nam Bộ, đặc biệt tập trung ở các tỉnh như Vĩnh Long, Trà Vinh, Bến Tre, Cần Thơ, Tiền Giang, Sóc Trăng… Nhờ vào điều kiện tự nhiên thuận lợi, đất cồn từ lâu đã trở thành nơi sinh sống và sản xuất nông nghiệp của người dân địa phương. Bên cạnh đó, người dân cũng tận dụng lợi thế ven sông để phát triển các mô hình nuôi trồng thủy sản. Gần đây, nhiều cồn nổi tiếng đã được khai thác để phát triển du lịch sinh thái, thu hút du khách đến tham quan và trải nghiệm cuộc sống miệt vườn sông nước của miền Tây.
Đám giỗ bên cồn miền Tây là gì?
“Đám giỗ bên cồn” là cụm từ chỉ những lễ cúng giỗ tổ tiên được tổ chức tại các cồn – những vùng đất nổi giữa sông nước miền Tây. Tuy mang ý nghĩa tương tự như các nghi lễ tưởng nhớ tổ tiên ở những vùng miền khác, đám giỗ bên cồn miền Tây lại mang đậm bản sắc văn hóa của người dân địa phương. Không khí tại đây thường rất náo nhiệt, vui vẻ với sự góp mặt đông đủ của bà con dòng họ, làng xóm. Bên cạnh các nghi thức truyền thống, đám giỗ còn là dịp để mọi người gặp gỡ, giao lưu, chia sẻ bữa cơm thân mật và thưởng thức các hoạt động văn nghệ. Chính sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố tâm linh và đời sống cộng đồng đã tạo nên sức hấp dẫn riêng cho đám giỗ bên cồn miền Tây.
Gần đây, cụm từ “đám giỗ bên cồn” bất ngờ trở thành một hiện tượng mạng xã hội, thu hút sự quan tâm của đông đảo cộng đồng mạng, đặc biệt là giới trẻ. Sức lan tỏa rộng rãi này bắt nguồn từ những video mộc mạc, hài hước của TikToker Lê Tuấn Khang, ghi lại những tình huống thường ngày xoay quanh việc đi đám giỗ ở miền Tây. Những lời thoại quen thuộc như “Mày chở tao qua cồn ăn đám giỗ được không?” hay “Ngày mai đi qua bên cồn ăn đám giỗ” đã nhanh chóng trở thành câu nói viral, được giới trẻ sử dụng phổ biến trên mạng xã hội. Trào lưu “đám giỗ bên cồn” không chỉ góp phần đưa tên tuổi của Lê Tuấn Khang đến gần hơn với công chúng mà còn góp phần quảng bá văn hóa và hình ảnh con người miền Tây sông nước đến với mọi người.
Điểm đặc biệt của đám giỗ bền cồn miền Tây truyền thống
Đám giỗ bên cồn miền Tây, ngoài sức ảnh hưởng từ những video hài hước của TikToker Lê Tuấn Khang, còn ẩn chứa nhiều nét thú vị thu hút du khách gần xa. Đầu tiên phải kể đến cách thức tổ chức đậm chất văn hóa Nam Bộ, mộc mạc mà thân tình. Bên cạnh đó, thực đơn đám giỗ cũng vô cùng đa dạng, phong phú với những món ăn dân dã của vùng sông nước. Không chỉ vậy, không khí đám giỗ càng thêm náo nhiệt với những tiết mục hát hò “cây nhà lá vườn” do chính bà con góp vui. Đặc biệt, sau khi dự đám giỗ, ai nấy đều có quà mang về, thể hiện sự hiếu khách của gia chủ. Tất cả những yếu tố này đã tạo nên sức hấp dẫn riêng cho đám giỗ bên cồn miền Tây truyền thống.
>> Xem thêm: Du lịch Cồn Sơn, Cần Thơ
Cách thức tổ chức mang đặc trưng văn hóa Nam bộ
Đám giỗ bên cồn là một nét sinh hoạt văn hóa cộng đồng đặc sắc của người dân Nam bộ, thường được tổ chức trong hai ngày với sự tham gia của đông đảo bà con lối xóm và dòng họ. Ngày đầu tiên, gọi là “ngày tiên thường”, mang đậm tinh thần tương trợ lẫn nhau của người miền Tây. Mọi người cùng chung tay phụ giúp gia chủ chuẩn bị cho ngày giỗ chính: người lo việc chợ búa, người dọn dẹp nhà cửa, người gói bánh tét, bánh ít,… Không khí lao động tập thể vừa khẩn trương vừa đầm ấm. Việc chuẩn bị chu đáo từ nguyên liệu đến các món ăn truyền thống thể hiện sự coi trọng của gia chủ cũng như cộng đồng đối với ngày giỗ.
Ngày thứ hai là ngày giỗ chính, mọi người trong gia đình và dòng họ sum họp đông đủ. Họ cùng nhau nấu nướng, bày biện mâm cỗ thịnh soạn với đầy đủ các món ăn giản dị của vùng sông nước Nam bộ để dâng cúng tổ tiên. Nghi thức cúng giỗ được thực hiện trang trọng, thể hiện lòng thành kính và biết ơn đối với ông bà. Sau đó, mọi người cùng quây quần bên mâm cơm, vừa thưởng thức ẩm thực vừa ôn lại chuyện xưa, chia sẻ những câu chuyện trong cuộc sống, tạo nên không khí ấm cúng, gắn kết tình thân.
Thực đơn món ăn đa dạng
Khác với nhiều nơi, theo truyền thống, các món ăn trong đám giỗ miền Tây không bao giờ được đặt từ dịch vụ nấu nướng bên ngoài. Thay vào đó, mọi công đoạn từ chuẩn bị nguyên liệu, chế biến đến trình bày đều do chính tay các thành viên trong gia đình và bà con lối xóm đảm nhiệm. Điều này không chỉ thể hiện sự trân trọng đối với người đã khuất và khách mời mà còn là nét đẹp văn hóa đặc trưng của người miền Tây, nơi tình làng nghĩa xóm luôn được đề cao. Chính sự chung tay góp sức này đã tạo nên không khí ấm cúng, gắn kết cộng đồng, biến đám giỗ trở thành ngày hội chung của cả xóm làng.
Thực đơn đám giỗ miền Tây thường rất đa dạng, bao gồm đầy đủ các món từ khai vị, món chính đến món tráng miệng. Mỗi món ăn đều được chế biến công phu, tỉ mỉ, thể hiện sự khéo léo và tấm lòng của người nấu. Trong số đó, phải kể đến những món ăn như thịt kho hột vịt, cà ri gà, chả giò, chả đùm, heo quay bánh hỏi, gỏi tôm thịt, lẩu mắm, cá kho tộ, bánh xèo, gỏi cuốn… Mỗi món ăn đều mang hương vị đậm đà, mộc mạc của miền sông nước, được nêm nếm gia vị vừa vặn, hài hòa.
Đặc biệt, không thể không nhắc đến lẩu cù lao – món ăn thường xuất hiện trong các đám giỗ, tượng trưng cho sự sum vầy, đoàn viên. Tuy nguyên liệu không quá cầu kỳ, chủ yếu là các loại rau củ quả sẵn có trong vườn nhà, nhưng nhờ cách chế biến công phu, nước lẩu đậm đà, lẩu cù lao luôn mang đến hương vị thơm ngon, khó quên. Hình ảnh mọi người quây quần bên nồi lẩu nghi ngút khói, cùng nhau thưởng thức món ăn và trò chuyện rôm rả đã trở thành nét đẹp văn hóa không thể trộn lẫn của đám giỗ bên cồn.
Văn nghệ “cây nhà lá vườn”
Hát hò “cây nhà lá vườn” cũng là một nét văn hóa đặc sắc không thể thiếu trong các dịp lễ giỗ bên cồn ở vùng sông nước Nam Bộ. Sau khi bữa ăn chính thức kết thúc, không khí vui tươi vẫn được duy trì và tiếp nối bằng những màn ca hát ngẫu hứng. Người dân nơi đây thường tận dụng những thiết bị âm thanh đơn giản, có sẵn như loa kéo, micro để tạo nên một sân khấu karaoke “cây nhà lá vườn” ngay tại chỗ. Đây là dịp để mọi người cùng nhau chia sẻ niềm vui, gắn kết tình cảm cộng đồng sau những giờ phút tưởng nhớ người đã khuất.
Hoạt động ca hát này vừa là hình thức giải trí cũng đồng thời thể hiện rõ nét tinh thần lạc quan, yêu đời của người dân Nam Bộ. Những người lớn tuổi thường lựa chọn các bài vọng cổ, tân cổ giao duyên với giai điệu ngọt ngào, ca từ đậm chất trữ tình, mang đến không gian đậm đà bản sắc dân tộc. Trong khi đó, lớp trẻ lại góp vui với các ca khúc nhạc trẻ sôi động, những bản bolero trữ tình hay thậm chí là các bản remix hiện đại. Dù giọng hát có thể không chuyên nghiệp, lời ca có thể không thuộc lòng, nhưng tất cả đều hòa chung vào không khí vui vẻ, chan hòa, đầy màu sắc.
Có quà mang về
Phong tục độc đáo “có quà mang về” sau đám giỗ ở miền Tây Nam Bộ, tuy lạ lẫm với nhiều người, nhưng lại là một khía cạnh văn hóa đậm chất nhân văn. Tục lệ này thể hiện rõ nét tinh thần “chia ngọt sẻ bùi” trong lối sống cộng đồng. Gia chủ thường chuẩn bị nhiều thức ăn để thiết đãi khách khứa và việc mang quà về là một cách để chia sẻ sự no đủ, tránh lãng phí, đồng thời cũng là cách để gia chủ thể hiện sự quan tâm đến khách mời. Những món quà tuy giản dị, mộc mạc như bánh tét, bánh ít, trái cây, hay thậm chí là thức ăn thừa được gói ghém cẩn thận, nhưng lại chứa đựng đầy ắp tình cảm chân thành, ấm áp của người miền Tây.
Đám giỗ bên cồn truyền thống mang đậm bản sắc văn hóa của người dân nơi đây, thể hiện sự gắn bó mật thiết với thiên nhiên và đời sống cộng đồng. Thông qua nghi thức cúng giỗ tổ tiên, người dân miền Tây không chỉ tưởng nhớ công ơn người đã khuất mà còn gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống quý báu của dân tộc. Hình ảnh những mâm cỗ đầy ắp, tiếng cười nói rộn ràng bên cạnh dòng sông đã đem tới nên một bức tranh đậm chất Nam Bộ, góp phần làm phong phú thêm đời sống tinh thần của người dân vùng sông nước.
